شکلات یکی از محبوب‌ترین محصولات غذایی در سرتاسر جهان است. انواع محصولات تولیدشده بر پایه شکلات و مشتقات آن روزانه توسط میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا مصرف می‌شوند. اما شکلات چگونه تهیه می‌شود؟ منبع اصلی شکلات، درخت کاکائو است. این درخت میوه‌ای زرد رنگ تولید می‌کند که درون آن دانه‌های کاکائو تشکیل می‌شوند. این دانه‌ها پس از طی فرآیندهایی طولانی به پودر کاکائو و سپس به شکلات تبدیل می‌شوند. به‌طور میانگین، برای تهیه هر یک کیلوگرم شکلات به بیش از 800 دانه کاکائو نیاز است. مناطق جنگلی استوایی و مرطوب به عنوان زادگاه درخت کاکائو شناخته می‌شوند. جنگل‌های آمازون با ویژگی‌های خاص آب و هوایی، و همچنین درخت کاکائو در آمریکای مرکزی و مناطق شمالی آمریکای جنوبی یافت می‌شوند. به دلیل نیاز این گیاه به شرایط خاص آب و هوایی، در بسیاری از مناطق دنیا قابل کشت نیست و همین امر سبب افزایش ارزش آن شده است. ساحل عاج با تولید نزدیک به 40 درصد از کاکائو جهان، بزرگ‌ترین تولیدکننده این محصول است، و سوئیس با میانگین مصرف سالانه 8 کیلوگرم شکلات برای هر فرد، یه عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده شکلات و کاکائو در جهان شناخته می‌شود. شکلات و کاکائو محصولاتی بسیار پرمصرف و محبوب هستند و از آن‌ها در تهیه بسیاری از محصولات متنوع استفاده می‌شود. اما آیا می‌دانیم که این خوراکی خوشمزه و محبوب از کجا آمده است؟ کدام تمدن ابتدا به آن دست یافته است؟ در ادامه این مقاله به بررسی تاریخچه شکلات و مسیری که از دیرباز طی کرده است، خواهیم پرداخت.
مسیر و تاریخچه شکلات و کاکائو
زمان و تاریخ دقیقی برای پیدایش خوراکی‌های تهیه‌شده از شکلات و کاکائو وجود ندارد. با این حال، شواهد متعددی مبنی بر استفاده‌های گوناگون از این محصول در طول تاریخ تمدن‌ها وجود دارد. تاریخچه شکلات از بسیاری از تمدن‌ها عبور می‌کند و نشان می‌دهد که در هر یک از آن‌ها به عنوان نمادی متفاوت معرفی شده است. به‌عنوان مثال، مایاها (Maya) که طبق شواهد، اولین مردمانی بودند که به کشت کاکائو اقدام کردند، در مناطق شمالی آمریکای جنوبی حضور داشتند. شواهد نشان می‌دهد که بیش از 5000 سال پیش، مایاها شکلات را با آب داغ و دارچین و در برخی موارد با فلفل ترکیب می‌کردند تا یک نوشیدنی خاص تهیه کنند. به این نوشیدنی “غذای خدایان” می‌گفتند و برای آن ارزش بسیاری قائل بودند. این نوشیدنی آن‌قدر ارزشمند بود که به عنوان نشانه‌ای از اعتبار اجتماعی و مرکز فرهنگی مطرح بود و به‌طور انحصاری برای امپراتور و پادشاهان اشراف سرو می‌شد و در اختیار عموم قرار نداشت. می‌توان مایاها را اولین تمدنی دانست که با کاکائو آشنا شدند و برای آن ارزشی بیشتر از یک خوراکی عادی قائل شدند.
اولین رویایی اروپاییان با شکلات
کریستوفر کلمبوس (Christopher Columbus) نه تنها کاشف آمریکا، بلکه برای اروپاییان کاشف کاکائو نیز به شمار می‌رود. در سال 1502 میلادی، او با قایقی پر از دانه‌های کاکائو مواجه شد. او که نمی‌دانست این دانه‌ها متعلق به چه میوه‌ای هستند، آن‌ها را “دانه‌های مرموز” نامید. کلمبوس متوجه شد که این قایق و دانه‌ها متعلق به سرزمین مِسوآمریکا (مکزیک کنونی) هستند و در آنجا به عنوان نوعی ارز از آن‌ها استفاده می‌شود. این ماجرا در تاریخچه شکلات به عنوان اولین رویارویی اروپاییان با این گیاه خاص شناخته می‌شود. اما 28 سال بعد، یعنی در سال 1528 میلادی، هرنان کورتس (Hernán Cortés) یکی از حاکمان محلی اسپانیا نمونه‌هایی از شکلات و کاکائو را نزد پادشاه اسپانیا آورد و آن را “طلای قهوه‌ای” معرفی کرد. به این ترتیب، اولین دانه‌های کاکائو به اروپا وارد شدند.
تاریخچه شکلات در رم و یونان باستان
رم باستان و یونان باستان هیچ‌گاه به‌طور مستقیم به دانه‌های کاکائو و شکلات دسترسی نداشتند، زیرا همان‌طور که گفتیم، تا قبل از کشف قاره آمریکا، این محصول به اروپا منتقل و معرفی نشده بود. با اینکه خبری از شکلات و کاکائو در این دو تمدن باستانی نبود، رومیان و یونانیان باستان به مصرف نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های تلخ و معطر علاقه زیادی داشتند. به همین دلیل، پس از ورود کاکائو به اروپا، مردمان این دو کشور به شدت به آن علاقه‌مند شدند. به‌ویژه در دوران رنسانس، شکلات به عنوان یک ماده لوکس و نمادی از ثروت معرفی شد و تأثیرات فرهنگی و اجتماعی قابل توجهی بر جوامع اروپایی گذاشت.
ورود و تاریخچه شکلات در ایران
آشنایی ایرانیان با شکلات و طعم لذیذ این ماده از زمان قاجار آغاز شد. در آن زمان، حاکمان، وزرا و سفیران قاجار سفرهای زیادی به “فرنگ” (همان اروپا) می‌رفتند و در هر یک از این سفرها با تکنولوژی‌ها و خوراکی‌های مدرن جوامع اروپایی آشنا می‌شدند. شکلات که در آن زمان در اروپا به محبوبیت قابل توجهی رسیده بود، در یکی از این سفرها توجه ایرانیان را به خود جلب کرد. وقتی که این سفرها و روابط تجاری و فرهنگی بین کشورهای اروپایی و ایران گسترش یافت، شکلات به عنوان یک ماده غذایی بسیار لوکس و جذاب به ایران وارد شد و فقط در اختیار طبقه اشراف جامعه قرار داشت. بعدها، کارخانه‌های تولید شکلات متعددی در ایران تأسیس شدند که به محبوبیت این ماده غذایی در میان تمامی اقشار جامعه کمک شایانی کردند. این فقط بخشی کوچک از تاریخچه شکلات و کاکائو است. بسیاری از اسناد قدیمی درباره پیدایش و اولین استفاده‌های شکلات از اعتبار کافی برخوردار نیستند. به همین دلیل، تنها می‌توان به‌طور قطعی گفت که اقوامی که در جنگل‌های استوایی و مرطوب مانند آمازون و آمریکای جنوبی زندگی می‌کردند، به این ماده دسترسی داشته و از آن در تهیه نوشیدنی‌ها و غذاهای ابتدایی ساده استفاده کرده‌اند.
فواید و خواص شکلات و کاکائو
شکلات، علاوه بر طعم منحصر به فرد خود که بسیاری از افراد را در سرتاسر دنیا به خود جلب کرده است، فواید و خواص جالبی نیز دارد:
کاهش استرس و اضطراب
خوردن شکلات باعث ترشح اندورفین در مغز می‌شود. ترشح این ماده با میزان رضایت و شادی انسان ارتباط مستقیم دارد و در نتیجه، مصرف شکلات به افزایش احساس شادی کمک شایانی می‌کند. بنابراین می‌توان آن را راهی برای کاهش استرس، اضطراب و ناراحتی دانست.
بهبود حافظه
برخی مطالعات علمی نشان می‌دهند که مصرف به اندازه و منظم شکلات می‌تواند به افزایش و بهبود حافظه در افراد کمک کند.
کمک به سیستم ایمنی بدن
شکلات تیره (تلخ) که دارای درصد بیشتری از کاکائو است، حاوی مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان می‌باشد. آنتی‌اکسیدان‌ها به تقویت سیستم ایمنی بدن انسان‌ها کمک می‌کنند؛ بنابراین، مصرف شکلات تلخ می‌تواند به بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک کند.
تأمین انرژی لازم روزانه
کربوهیدرات‌ها و چربی‌های سالم موجود در شکلات بخش بزرگی از انرژی روزانه مورد نیاز فرد را تأمین می‌کنند و شکلات می‌تواند به عنوان یکی از منابع تأمین انرژی روزانه معرفی شود.
کمک به کنترل وزن
کنترل مقدار مصرف شکلات، به ویژه شکلات تلخ، باعث افزایش احساس سیری و کاهش پرخوری می‌شود و به تنظیم سطح متابولیسم بدن بسیار کمک می‌کند. این چند مورد از فواید و خواص مهم مصرف مناسب و به اندازه شکلات به حساب می‌آیند که ارزش غذایی آن را به تنهایی به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهند.
خوراکی‌ها و غذاهای محبوب با شکلات
شکلات، که در بسیاری از مواد غذایی استفاده می‌شود، ذائقه خاصی را در بسیاری از افراد دنیا ایجاد کرده است. به طوری که این افراد علاقه زیادی به دسرها و میان‌وعده‌هایی که بر اساس شکلات تهیه می‌شوند و طعم اصلی آن‌ها شکلات است، دارند. در ادامه به معرفی چند مورد از این خوراکی‌های شکلاتی می‌پردازیم:
نوشیدنی محبوب، شکلات داغ (Hot Chocolate)
این نوشیدنی بسیار محبوب و معروف در دنیا می‌باشد که به شکل بسیار ساده از ترکیب شیر، خامه و شکلات تهیه می‌شود.
انواع شکلات تلخ
شکلات تلخ که درصد بیشتری از کاکائو را در خود دارد، به ویژه در میان ورزشکاران و افرادی که به دنبال کاهش وزن خود هستند، از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است. شکلات تلخ در انواع مختلف عرضه می‌شود و در بعضی مواقع با دیگر طعم‌های شیرین یا تلخ‌تر ترکیب می‌شود.
کیک شکلاتی
کیک به خودی خود در انواع و اقسام حالات بسیار خوشمزه است. یکی از طعم‌های بسیار مورد مصرف کیک‌ها، کیک‌های شکلاتی هستند که در اقصی نقاط دنیا طرفداران خود را دارند. کیک‌های شکلاتی ممکن است به صورت تک‌طعم یعنی فقط شکلات یا با ترکیب طعم شکلات با دیگر طعم‌های خوشمزه مانند وانیل یا انواع طعم‌های میوه‌ها تهیه شوند که باعث بهتر و متنوع‌تر شدن تنوع کیک‌ها می‌شود.
بستنی شکلاتی
بستنی یکی از دسرهای بسیار محبوب در تمامی دنیا است و طرفداران زیادی دارد. ترکیب بستنی با طعم دلپذیر شکلات یکی از خوشمزه‌ترین خوراکی‌ها را تشکیل می‌دهد.
کوکی و بیسکوئیت شکلاتی
کوکی‌ها و بیسکوئیت‌ها یک میان‌وعده بسیار خوشمزه برای تمامی افراد در تمامی سنین محسوب می‌شوند. استفاده از روکش شکلات ذوب‌شده بر روی آن‌ها یا قرار دادن شکلات در میان آن‌ها به تولید یکی از خوشمزه‌ترین انواع کوکی و بیسکوئیت‌ها در جهان انجامیده است که طعم شکلات در آن‌ها بسیار برجسته می‌باشد.
