موتورهای آسانسور به طور کلی به دو دسته موتورهای گیرلس و موتورهای گیربکس تقسیم می‌شوند. هر دو نوع این موتورها دارای یک ساختار کلی مشابه هستند که شامل روتور، شفت، چرخ دنده و قرقره می‌باشد.تفاوت اصلی این دو نوع موتور در نحوه انتقال نیروی محرکه از روتور به قرقره است. در موتورهای گیرلس، روتور به طور مستقیم به شفت متصل شده و نیروی محرکه را به قرقره منتقل می‌کند. اما در موتورهای گیربکس‌دار، از یک چرخ دنده و فلکه هرزگرد برای انتقال نیرو استفاده می‌شود. علاوه بر این دو نوع، موتور سومی به نام موتور مغناطیسی نیز وجود دارد. این موتور با استفاده از نیروی مغناطیسی عمل می‌کند. انتخاب نوع موتور بستگی به کاربرد و ظرفیت مورد نیاز آسانسور دارد. موتورهای گیرلس معمولا برای آسانسورهای کوچک منازل مسکونی و موتورهای گیربکس‌دار برای آسانسورهای بزرگتر اداری و تجاری استفاده می‌شوند.
موتور گیربکسی آسانسور
در این موتورها نیروی الکتروموتور توسط یک قرقره‌ی کششی و چرخ‌دنده به کابین آسانسور جهت بالا یا پایین رفتن منتقل می‌شود. در این موتورها، گیربکس یا همان چرخ‌دنده، واسط بین موتور و کابین است که انعطاف‌پذیری لازم را بوجود می‌آورد. وجود چرخ‌دنده باعث افزایش قدرت این موتورها شده است. برق ورودی به موتور باعث چرخش روتور شده و چرخش روتور سبب به چرخش درآمدن گیربکس متصل به روتور می‌شود. گیربکس این نوع موتورها به وسیله یک میله به روتور متصل است. چرخش گیربکس باعث به حرکت درآمدن چرخ دنده‌ها می‌شود و با چرخش چرخنده‌های متصل به گیربکس، فلکه گیربکس شروع به چرخش می‌کند و سیم بکسل را موافق جهش چرخش موتور به حرکت در می‌آورد. حرکت این مجموعه باعث جابه‌جایی کابین و همچنین وزنه تعادل آسانسور می‌شود. قدرت بالا، بازدهی ۸۵% و ارزان بودن نسبت به موتورهای گیرلس، از برتری موتورهای گیربکس دار است. موتورهای گیربکس آسانسور را به دو دسته‌ی دوسرعته و تک‌سرعته تقسیم‌بندی می‌کنند
موتور گیربکس تک سرعته آسانسور (VVVF)آسانسور
در موتورهای گیربکسی تک‌سرعته، دورِ موتور ثابت بوده و کابین با سرعت ثابت حرکت می‌کند. هنگام نزدیک شدن کابین به تراز طبقه از طریق ترمز، شتاب منفی ایجاد می‌گردد. با کاهش سرعت، کابین نهایتا در ترازِ طبقه متوقف می‌شود. در این سیستم، دور موتور توسط مداری الکتریکی کنترل می‌گردد و سرعت را در بازه‌ی زمانی کوتاهی به آرامی از صفر به حداکثر و بالعکس می‌رساند. با استفاده از تغییر ولتاژ و فرکانس موتور، سرعت به صورت پیوسته تغییر یافته و تکانه‌های ناشی از تغییر سرعت به حداقل می‌رسد. در این سیستم تکانه‌های شتاب اولیه و ترمز برای مسافر محسوس است.
موتور گیربکس دوسرعته آسانسور
این نوع موتور، دو سیم‌پیچ و دو سرعت برای حرکت دارد. هنگام شروع حرکت، از دور تند استفاده می‌شود. از یک مقاومت سری برای محدود کردن جریان استفاده می‌شود که کاهش تدریجی میدان این مقاومت باعث شتاب‌گری آرام آسانسور می‌شود. در نزدیکی تراز طبقه، موتور با سیم‌پیچ دور کند حرکت می‌کند و سیم‌پیچ دور تند از مدار خارج می‌شود. با نزدیک شدن به تراز طبقه مد نظر، سرعت بصورت تدریجی کاهش می‌یابد. در نهایت برق قطع شده و با استفاده از ترمز، کابین در تراز طبقه متوقف می‌شود. برای کاهش تکانه‌های شتاب اولیه و ثانویه و همچنین ضربه‌های توقف، از یک چرخ فلزی به نام فلایویل که به موتور متصل است استفاده می‌شود تکانه‌ها و ضربه‌های این موتور نسبت به موتور تک‌سرعته خفیف‌تر بوده و همچنین در سیستم آسانسور مجهز به موتورهای گیربکسی دو سرعته، قابلیت دستیابی به سرعت‌های بالاتر نیز وجود دارد.
معرفی قطعات و تجهیزات موتور آسانسور گیربکسی
فن: برای خنک کردن موتور آسانسور استفاده می‌شود. فن موتور را خنک نگه می‌دارد تا از داغ شدن بیش از حد جلوگیری شود.
فنرها: برای جذب شوک و ارتعاشات استفاده می‌شوند تا کارکرد موتور روان‌تر شود.
هسته: قلب موتور الکتریکی است که میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند.
روغن: برای روانکاری قطعات موتور و کاهش اصطکاک به کار می‌رود.
ماردون: برای اتصال شفت موتور به چرخ دنده‌ها استفاده می‌شود.
بلبرینگ: برای نگهداری شفت موتور در جای خود و جلوگیری از لرزش آن به کار می‌رود.
فلایویل: برای تنظیم سرعت موتور به کار می‌رود.
سیم پیچ: برای تولید میدان مغناطیسی در موتور الکتریکی استفاده می‌شود.
کاسه ترمز: برای نگه داشتن لنت‌های ترمز استفاده می‌شود.
فلکه کشش: برای انتقال نیروی چرخشی موتور به طناب کشش آسانسور به کار می‌رود.
شفت موتور: محوری است که چرخش موتور را به چرخ دنده‌ها منتقل می‌کند.
مگنت ترمز: برای فعال کردن ترمز موتور استفاده می‌شود.
پوسته موتور: بدنه و قاب بیرونی موتور را تشکیل می‌دهد.
کفشک و لنت ترمز: برای ترمز کردن موتور هنگام توقف استفاده می‌شوند.
موتور گیرلس (بدون گیربکس) آسانسور
موتورهای گیرلس آسانسورها، بدون گیربکس (جعبه دنده) بوده و تغییر دور در ساختار داخلی خود موتور انجام می‌شود. ساختار این موتورها، سنکرون آهنربایی دائم است. در این موتورها، میله متصل به روتور به طور مستقیم به فلکه وصل می‌شود. چرخش روتور باعث حرکت فلکه می‌گردد. حرکت فلکه نیز حرکت چپ‌گرد یا راست‌گرد سیم بکسل را در پی دارد. به این ترتیب، موتورهای گیرلس علاوه بر کاهش مصرف انرژی، می‌توانند به سرعت دور خود را تغییر دهند. این موتورها با کاهش زمان حرکت بین دو توقف، گزینه مناسبی برای آسانسورهایی هستند که نیازمند سرعت بالا یا مواجهه با ترافیک سنگین می‌باشند. از رگولاتور تنظیم‌کننده در میدان استاتور این موتورها برای شتاب‌گیری آرام استفاده می‌شود. وجود مقاومت متغیر و کاهش تدریجی آن باعث افزایش فرکانس چرخش استاتور می‌گردد. این امر شتاب‌گیری آرام آسانسور را به حرکتی سریع تبدیل می‌کند. رسیدن به سرعت نهایی باعث ثابت ماندن فرکانس و دور موتور تا توقف کامل کابین می‌شود. همچنین در این سیستم از یک سری کلیدهای القایی مخصوص برای توقف کابین استفاده می‌شود. در این موتورها ترمزها تنها در زمان توقف کامل کابین فعال می‌شوند. با حذف گیربکس، اندازه این موتورها بسیار کوچک شده است، که امکان نصب آنها را در موتورخانه‌های با فضای محدود فراهم می‌کند. حتی در برخی مواقع می‌توان موتورخانه را در این سیستم حذف نمود.
مزایای موتورهای گیرلس عبارت است از:
کار در فرکانس و ولتاژ متغیر
سرعت بالا
بازدهی ۹۰%
صرفه جویی در انرژی
عدم نیاز به روغن کاری در بازدید‌های دوره‌ای
کم صدا و لرزش
حجم کمتر
نصب سریع‌تر و آسان‌تر
عملکرد بهتر در مکان‌های پرترافیک
سازگاری بیشتر با محیط‌زیست
کیفیت بالای سواری
شتاب‌گیری آرام
معرفی قطعات و تجهیزات موتور آسانسور گیرلس
موتورهای گیرلس یکی از مهمترین اجزای آسانسورهای مدرن امروزی هستند که باعث حرکت آسان و بهینه آسانسور شده و از نظر مصرف انرژی بسیار کارآمدتر از موتورهای قدیمی می‌باشند. این موتورها شامل تعداد زیادی قطعات و تجهیزاتی هستند که هر کدام وظیفه خاص خود را دارند.
فلانژ
ترمز
براکت
یاتاقان
انکودر
شفت
فلکه کششی
روتور به همراه مگنت
جعبه ترمینال بدنه موتور
محافظ خروج سیم بکسل‌ها
ورقه استاتور به همراه سیم پیچی
موتور آسانسور هیدرولیکی
در آسانسورهای هیدرولیکی، به دلیل اینکه تمامی نیروی محرکه کابین از طریق موتور آسانسور تامین می‌شود، به موتوری پرقدرت‌تر از موتورهای آسانسور کششی نیاز است. موتورهای آسانسور هیدرولیکی، بهترین نیروی محرکه و تنها نیروی محرکه مناسب برای آسانسورهای هیدرولیکی هستند؛ زیرا با استفاده از فشار روغن و نیروی پاسکال کار می‌کنند. در این نوع سیستم محرکه، زمانی که فشار روغن یا مایع هیدرولیک در زیر کابین آسانسور بیشتر از وزن کابین آسانسور باشد، کابین به صورت عمودی به سمت بالا حرکت می‌کند؛ اما در صورتی که این رویه برعکس صورت گیرد، یعنی فشار روغن کمتر از وزن کابین باشد، کابین به سمت پایین حرکت می‌کند. موتور آسانسور هیدرولیکی، به صورت کلی به دو دسته متفاوت دیگر تقسیم‌بندی می‌شود: موتور هیدرولیکی مغروق در روغن و موتور هیدرولیکی خشک.
موتور هیدرولیکی مغروق در روغن
موتور هیدرولیکی مغروق در روغن، سراسر با روغن و مایع هیدرولیکی پوشیده شده است و در واقع، در پاوریونیت آسانسور قرار می‌گیرد. این نوع موتور هیدرولیکی، کاملا بدون صدا بوده و می‌تواند حرکتی نرم و آرام را برای کابین به ارمغان آورد. از طرف دیگر، مصرف انرژی این نوع موتور هیدرولیکی بسیار کم است. بنابراین از لحاظ هزینه‌ای نیز کاملا مناسب می‌باشد. این موتور آسانسور، به دلیل اینکه کاملا در روغن هیدرولیک قرار می‌گیرد، می‌تواند دمای بالایی را تحمل کند و فشار زیاد، باعث سوختن آن نمی‌شود. بنابراین می‌توان از این نوع موتور هیدرولیکی در آسانسورهای خودروبر نیز استفاده کرد؛ اما به صورت کلی می‌توان از این موتور در تمامی آسانسورهای هیدرولیکی استفاده کرد.
موتور هیدرولیکی خشک(خارج از روغن)
موتور هیدرولیکی خشک یا خارج از روغن، در کنار محفظه روغن هیدرولیک قرار دارد و در داخل آن قرار نمی‌گیرد. بنابراین، نسبت به نوع قبلی موتور هیدرولیک می‌تواند فشار کمتری را تحمل کند؛ زیرا فشار بالا و وزن سنگین بار، سبب افزایش دما و در نتیجه سوختن موتور خواهد شد. از موتور هیدرولیکی خشک یا هوا خنک، عموما در بالابرهای هیدرولیکی استفاده می‌شود.
